The Judgment Day II

Verse Indeterminate Saxon

Hwæt! Ic ana sæt innan bearwe,
mid helme beþeht, holte tomiddes,
þær þa wæterburnan swegdon and urnon
on middan gehæge, eal swa ic secge.

5

Eac þær wynwyrta weoxon and bleowon
innon þam gemonge on ænlicum wonge,
and þa wudubeamas wagedon and swegdon
þurh winda gryre; wolcn wæs gehrered,
and min earme mod eal wæs gedrefed.

10

þa ic færinga, forht and unrot,
þas unhyrlican fers onhefde mid sange,
eall swylce þu cwæde, synna gemunde,
lifes leahtra, and þa langan tid,
þæs dimman cyme deaðes on eorðan.

15

Ic ondræde me eac dom þone miclan
for mandædum minum on eorðan,
and þæt ece ic eac yrre ondræde me
and synfulra gehwam æt sylfum gode,
and hu mihtig frea eall manna cynn

20

todæleð and todemeð þurh his dihlan miht.
Ic gemunde eac mærðe drihtnes
and þara haligra on heofonan rice,
swylce earmsceapenra yfel and witu.
Ic gemunde þis mid me, and ic mearn swiðe,

25

and ic murcnigende cwæð, mode gedrefed:
"Nu ic eow, æddran, ealle bidde
þæt ge wylspringas wel ontynan,
hate of hleorum, recene to tearum,
þænne ic synful slea swiðe mid fyste,

30

breost mine beate on gebedstowe,
and minne lichaman lecge on eorðan
and geearnade sar ealle ic gecige.
Ic bidde eow benum nu ða
þæt ge ne wandian wiht for tearum,

35

ac dreorige hleor dreccað mid wope
and sealtum dropum sona ofergeotaþ,
and geopeniað man ecum drihtne.
Ne þær owiht inne ne belife
on heortscræfe heanra gylta,

40

þæt hit ne sy dægcuð, þæt þæt dihle wæs,
openum wordum eall abæred,
breostes and tungan and flæsces swa some.
ðis is an hæl earmre sauwle
and þam sorgiendum selest hihta,

45

þæt he wunda her wope gecyðe
uplicum læce, se ana mæg
aglidene mod gode gehælan
and ræplingas recene onbindan,
ne mid swiðran his swyþe nele brysan

50

wanhydige mod wealdend engla,
ne þone wlacan smocan waces fleaxes
wyle waldend Crist wætere gedwæscan.
Hu ne gesceop þe se scaþa scearplice bysne
þe mid Criste wæs cwylmed on rode,

55

hu micel forstent and hu mære is
seo soðe hreow synna and gylta?
Se sceaþa wæs on rode scyldig and manful,
mid undædum eall gesymed;
he drihtene swa þeah, deaðe gehende,

60

his bena bebead breostgehigdum.
He mid lyt wordum ac geleaffullum
his hæle begeat and help recene,
and in gefor þa ænlican geatu
neorxnawonges mid nerigende.

65

Ic acsige þe, la, earme geþanc,
hwi latast þu swa lange, þæt þu ðe læce ne cyþst,
oððe hwi swigast þu, synnigu tunge,
nu þu forgifnesse hæfst gearugne timan,
nu þe ælmihtig earum atihtum,

70

heofonrices weard, gehyreð mid lustum?
Ac se dæg cymeð ðonne demeð god
eorðan ymbhwyrft; þu ana scealt
gyldan scad wordum wið scyppend god,
and þam rican frean riht agyldan.

75

Ic lære þæt þu beo hrædra mid hreowlicum tearum,
and þæt yrre forfoh eces deman.
Hwæt ligst þu on horwe leahtrum afylled,
flæsc, mid synnum? Hwi ne feormast þu
mid teara gyte torne synne?

80

Hwi ne bidst þu þe beþunga and plaster,
lifes læcedomes æt lifes frean?
Nu þu scealt greotan, tearas geotan,
þa hwile tima sy and tid wopes;
nu is halwende þæt man her wepe

85

and dædbote do drihtne to willan.
Glæd bið se godes sunu, gif þu gnorn þrowast
and þe sylfum demst for synnum on eorðan,
ne heofenes god henða and gyltas
ofer ænne syþ wrecan wile ænigum men.

90

Ne scealt þu forhyccan heaf and wopas
and forgifnesse gearugne timan.
Gemyne eac on mode, hu micel is þæt wite
þe þara earmra byð for ærdædum,
oþþe hu egeslice and hu andrysne

95

heahþrymme cyningc her wile deman
anra gehwylcum be ærdædum,
oþþe hwylce forebeacn feran onginnað
and Cristes cyme cyþað on eorðan.
Eall eorðe bifað, eac swa þa duna

100

dreosað and hreosað,
and beorga hliðu bugað and myltað,
and se egeslica sweg ungerydre sæ
eall manna mod miclum gedrefeð.
Eal bið eac upheofon

105

sweart and gesworcen, swiðe geþuxsað,
deorc and dimhiw, and dwolma sweart.
þonne stedelease steorran hreosað,
and seo sunne forswyrcð sona on morgen,
ne se mona næfð nanre mihte wiht,

110

þæt he þære nihte genipu mæge flecgan.
Eac þonne cumað hider ufon of heofone
deaðbeacnigende tacn, bregað þa earman;
þonne cumað upplice eoredheapas,
stiþmægen astyred, styllað embutan

115

eal engla werod, ecne behlænað,
ðone mæran metod mihte and þrymme.
Sitt þonne sigelbeorht swegles brytta
on heahsetle, helme beweorðod.
We beoð færinga him beforan brohte,

120

æghwanum cumene to his ansyne,
þæt gehwylc underfo
dom be his dædum æt drihtne sylfum.
Ic bidde, man, þæt þu gemune hu micel bið se broga
beforan domsetle drihtnes þænne;

125

stent hergea mæst heortleas and earh,
amasod and amarod, mihtleas, afæred.
þænne samod becumað of swegles hleo
eall engla werod, ecne ymtrymmað.
þænne bið geban micel, and aboden þider

130

eal Adames cnosl eorðbuendra
þe on foldan wearð feded æfre
oððe modar gebær to manlican,
oþþe þa þe wæron oððe woldon beon
oþþe towearde geteald wæron awiht.

135

ðonne eallum beoð ealra gesweotolude
digle geþancas on þære dægtide,
eal þæt seo heorte hearmes geþohte
oððe seo tunge to teonan geclypede
oþþe mannes hand manes gefremede

140

on þystrum scræfum þinga on eorðan;
eal þæt hwæne sceamode scylda on worulde,
þæt he ænigum men ypte oððe cyðde,
þonne bið eallum open ætsomne,
gelice alyfed þæt man lange hæl.

145

Ufenan eall þis eac byð gefylled
eal uplic lyft ættrenum lige.
Færð fyr ofer eall, ne byð þær nan foresteal,
ne him man na ne mæg miht forwyrnan;
eal þæt us þincð æmtig eahgemearces

150

under roderes ryne, readum lige
bið emnes mid þy eal gefylled.
ðonne fyren lig blaweð and braslað,
read and reaðe, ræsct and efesteð,
hu he synfullum susle gefremme;

155

ne se wrecenda bryne wile forbugan
oððe ænigum þær are gefremman,
buton he horwum sy her afeormad,
and þonne þider cume, þearle aclænsad.
þonne fela mægða, folca unrim,

160

heora sinnigan breost swiðlice beatað
forhte mid fyste for fyrenlustum.
þær beoð þearfan and þeodcyningas,
earm and eadig, ealle beoð afæred;
þær hæfð ane lage earm and se welega,

165

forðon hi habbað ege ealle ætsomne.
ðæt reðe flod ræscet fyre
and biterlice bærnð ða earman saula,
and heora heortan horxlice wyrmas,
synscyldigra, ceorfað and slitað.

170

Ne mæg þær æni man be agnum gewyrhtum
gedyrstig wesan, deman gehende,
ac ealle þurhyrnð oga ætsomne,
breostgehyda and se bitera wop,
and þær stænt astifad, stane gelicast,

175

eal arleas heap yfeles on wenan.
Hwæt dest þu, la, flæsc? Hwæt dreogest þu nu?
Hwæt miht þu on þa tid þearfe gewepan?
Wa þe nu, þu þe þeowast þissere worulde,
and her glæd leofast on galnysse

180

and þe mid stiðum astyrest sticelum þæs gælsan!
Hwi ne forhtas þu fyrene egsan,
and þe sylfum ondræd swiðlice witu,
ða deoflum geo drihten geteode,
awyrgedum gastum, weana to leane?

185

þa oferswiðað sefan and spræce
manna gehwylces for micelnysse.
Nænig spræc mæg beon, spellum areccan
ænegum on eorðan earmlice witu,
fulle stowa fyres on grunde,

190

þe wæs in grimmum susle on helle.
þær synt to sorge ætsomne gemenged
se þrosma lig and se þrece gicela,
swiðe hat and ceald helle tomiddes.
Hwilum þær eagan ungemetum wepað

195

for þæs ofnes bryne (eal he is bealuwes full);
hwilum eac þa teþ for miclum cyle manna þær gryrrað.
þis atule gewrixl earmsceapene men
on worulda woruld wendað þær inne
betwyx forsworcenum sweartum nihtum

200

and weallendes pices wean and þrosme.
þær nan stefn styreð butan stearcheard
wop and wanung, nawiht elles;
ne bið þær ansyn gesewen ænigre wihte,
butan þara cwelra þe cwylmað ða earman.

205

Ne bið þær inne aht gemeted
butan lig and cyle and laðlic ful;
hy mid nosan ne magon naht geswæccan
butan unstences ormætnesse.
þær beoð þa wanigendan welras gefylde

210

ligspiwelum bryne laðlices fyres,
and hy wælgrimme wyrmas slitað
and heora ban gnagað brynigum tuxlum.
Ufenon eal þis bið þæt earme breost
mid bitere care breged and swenced,

215

for hwi fyrngende flæsc on þas frecnan tid
hym selfum swa fela synna geworhte,
þæt hit on cweartern cwylmed wurde,
þær ða atelan synd ecan witu;
þær leohtes ne leoht lytel sperca

220

earmum ænig, ne þær arfæstnes
ne sib ne hopa ne swige gegladað
ne þara wependra worn wihte.
Flyhð frofor aweg; ne bið þær fultum nan
þæt wið þa biteran þing gebeorh mæge fremman.

225

Ne bið þær ansyn gemet ænigre blisse,
ac þær bið angryslic ege and fyrhtu
and sari mod, swiðlic gristbigtung;
þær bið unrotnes æghwær wælhreow,
adl and yrre and æmelnes,

230

and þær synnge eac sauwle on lige
on blindum scræfe byrnað and yrnað.
þonne deriende gedwinað heonone
þysse worulde gefean, gewitað mid ealle;
þonne druncennes gedwineð mid wistum,

235

and hleahter and plega hleapað ætsomne,
and wrænnes eac gewiteð heonone,
and fæsthafolnes feor gewiteð,
uncyst onweg and ælc gælsa
scyldig scyndan on sceade þonne,

240

and se earma flyhð uncræftiga slæp
sleac mid sluman slincan on hinder.
ðonne blindum beseah biterum ligum
earme on ende þæt unalyfed is nu;
leofest on life lað bið þænne,

245

and þæt werige mod wendað þa gyltas
swiðe mid sorgum and mid sargunge.
Eala, se bið gesælig and ofersælig
and on worulda woruld wihta gesæligost,
se þe mid gesyntum swylce cwyldas

250

and witu mæg wel forbugon,
and samod bliðe on woruld ealle
his þeodne geþeon, and þonne mot
habban heofonrice; þæt is hihta mæst.
þær niht ne genimð næfre þeostrum

255

þæs heofenlican leohtes sciman;
ne cymð þær sorh ne sar ne geswenced yld,
ne þær ænig geswinc æfre gelimpeð,
oððe hunger oþþe þurst oððe heanlic slæp,
ne bið þær fefur ne adl ne færlic cwyld,

260

nanes liges gebrasl ne se laðlica cyle.
Nis þær unrotnes ne þær æmelnys,
ne hryre ne caru ne hreoh tintrega,
ne bið þær liget ne laðlic storm,
winter ne þunerrad ne wiht cealdes,

265

ne þær hagulscuras hearde mid snawe,
ne bið þær wædl ne lyre ne deaðes gryre
ne yrmð ne agnes ne ænigu gnornung,
ac þær samod ricxað sib mid spede,
and arfæstnes and ece god,

270

wuldor and wurðmynt,
swylce lof and lif and leoflic geþwærnes.
Ufenan eal þis ece drihten
him ealra goda gehwylc glædlice ðenað,
þær a andweard ealle weorðaþ

275

and fehþ and geblyssað fæder ætsomne,
wuldraþ and wel hylt,
fægere frætuað and freolice lufað
and on heofonsetle hean geregnað.
His sunu bliðe, sigores brytta,

280

sylð anra gehwam ece mede,
heofonlice hyrsta, þæt is healic gifu,
gemang þam ænlican engla werode
and þæra haligra heapum and þreatum.
þær hy beoð geþeode þeodscipum on gemang

285

betwyx heahfæderas and halige witegan,
blissiendum modum, byrgum tomiddes,
þær þa ærendracan synd ælmihtiges godes,
and betweoh rosena reade heapas,
þær symle scinað.

290

þær þæra hwittra hwyrfð mædenheap,
blostmum behangen, beorhtost wereda,
þe ealle læt ænlicu godes drut,
seo frowe þe us frean acende,
metod on moldan, meowle seo clæne.

295

þæt is Maria, mædena selast;
heo let þurh þa scenan scinendan ricu,
gebletsodost ealra, þæs breman fæder,
betweox fæder and sunu, freolicum werede,
and betwyx þære ecan uplicum sibbe

300

rice rædwitan, rodera weardas.
Hwæt mæg beon heardes her on life,
gif þu wille secgan soð þæm ðe frineð,
wið þam þu mote gemang þam werode
eardian unbleoh on ecnesse,

305

and on upcundra eadegum setlum
brucan bliðnesse butan ende forð?"